Η Κυριακή των Βαΐων αποτελεί την έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας. Αυτή την ημέρα εορτάζεται η είσοδος του Χριστού στην Ιερουσαλήμ και η υποδοχή του από τους κατοίκους με κλαδιά και δάφνες (μετά βαΐων και κλάδων).
Ήθη και έθιμα
Παραδοσιακά, αυτή την ημέρα όλοι οι ναοί είναι στολισμένοι με φυτά όπως βάγια, δάφνη, ιτιά, μυρτιά και ελιά. Μετά την τέλεση της λειτουργίας, αυτά τα κλαδιά μοιράζονται στους πιστούς. Αν και είναι ακόμα σαρακοστή και μέρες νηστείας, η εκκλησία αυτή την Κυριακή επιτρέπει την κατανάλωση ψαριού. Υπάρχει και σχετικό τραγούδι: “Βάγια, Βάγια των βαγιών, τρώνε ψάρι και κολιό, κι ως την άλλη Κυριακή με το κόκκινο αυγό ! ”
Θράκη: Τα «βαγιοχτυπήματα»
Τα «βαγιοχτυπήματα» ξεκίνησαν αρχικά με τις νιόπαντρες γυναίκες να αλληλοχτυπιούνται με τα βάγια καθώς πίστευαν ότι η γονιμοποιός δύναμη των φυτών αυτών θα μεταφερόταν και στις ίδιες. Στη Θράκη, αυτό το έθιμο πραγματοποιείται μέχρι σήμερα, όπου οι γυναίκες χτυπούν με βάγια τις έγκυες, ώστε να έχουν έναν ανώδυνο τοκετό.
Παλιότερα σε πολλά χωριά, τα κορίτσια έφτιαχναν στεφάνια με τα βάγια και τα πετούσαν στο ρέμα. Έπειτα παρακολουθούσαν ποιο στεφάνι θα έφτανε πρώτο στη ρεματιά και μαζεύονταν στο σπίτι του κοριτσιού που της ανήκε, όπου διασκέδαζαν και τραγουδούσαν.
Λέσβος
Στη Λέσβο, τα παιδιά χωρισμένα σε δύο ομάδες, μετά την εκκλησία, ετοιμάζουν από ένα δέμα με κλαδιά δάφνης και υφάσματα (ή αλλιώς βαλάντια). Κάθε ομάδα, παίρνει τη βάγια της και ξεκινάνε να γυρίσουν όλο το χωριό. Τα παιδιά περνούν από κάθε σπίτι ψάλλοντας την καινήν Ανάσταση. Οι κάτοικοι βγαίνουν από τα σπίτια τους και παίρνουν ένα κλαδάκι από τα βάγια και ένα κομμάτι ύφασμα. Σαν αντάλλαγμα δίνουν στα παιδιά αυγά και τον οβολό τους.
Κέρκυρα
Στην Κέρκυρα ο εορτασμός των Βαΐων έχει ξεχωριστή σημασία καθώς μέχρι και σήμερα αυτή τη μέρα πραγματοποιείται η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνα, του προστάτη του νησιού . Αυτή η μέρα είναι πολύ σημαντική για το νησί, καθώς θεωρείται ότι είναι η μέρα όπου σταμάτησε ολοσχερώς η Πανώλη, από την οποία κινδύνευσε ο πληθυσμός του νησιού.
Μεσολόγγι
Στο Μεσολόγγι, η Κυριακή των Βαΐων γιορτάζεται με έναν διαφορετικό τρόπος καθώς ταυτίζεται με την Έξοδο του Μεσολογγίου που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή των Βαΐων το 1826. Έτσι, στο Μεσολόγγι έχουμε μια πληθώρα εκδηλώσεων για τους αγωνιστές που έπεσαν στη ηρωική Έξοδο, οι οποίες γίνονται στον Κήπο των Ηρώων αλλά και σε άλλα μέρη της πόλης.
Σκόπελος
Στη Σκόπελο το έθιμο έχει να κάνει με τις αρραβωνιασμένες κοπέλες και τις πεθερές τους. Οι πεθερές έπαιρναν βάγια από την εκκλησία και αφού τα χρύσωναν και τα έδεναν φιόγκο με μια άσπρη κορδέλα κρεμούσαν σε αυτά ένα φλουρί όπου έγραφαν πάνω το όνομα της κοπέλας. Τέλος το έδιναν στο παπά για να της το δώσει.
Πηγές promahi-nea, dogma, protothema, matia
Η Κυριακή των Βαΐων στα Ιεροσόλυμα
Συγκεκριμένα στους Αγίους Τόπους κατά τον 4ο αιώνα μΧ.Χ., ο επίσκοπος ξεκινώντας με πομπή από το Όρος των Ελαιών εισερχόταν στα Ιεροσόλυμα επί «πώλου όνου» περιστοιχιζόμενος από τον κλήρο, ενώ οι πιστοί προπορευόταν κρατώντας κλάδους φοινίκων.
Στο Βυζάντιο
Στους δε Βυζαντινούς χρόνους τελούνταν ο λεγόμενος «περίπατος του Αυτοκράτορα». Η πομπή ξεκινούσε από τα ανάκτορα και ο αυτοκράτορας συμμετείχε κρατώντας την εικόνα του Χριστού, πλαισιωμένος από το ιερατείο. Η πομπή κατέληγε στην Αγιά Σοφιά. Της αυτοκρατορικής αυτής πομπής προηγούνταν ο λαμπαδάριος ο οποίος έψελνε «Εξέλθατε έθνη και θεάσασθε σήμερον τον βασιλέα των ουρανών…».
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Βαλσαμώνα στο τέλος της εορτής αυτής ο μεν Αυτοκράτορας διένειμε ιδιόχειρα βάγια και σταυρούς, ο δε Πατριάρχης κεριά για την Μεγάλη Εβδομάδα.
Στη Μόσχα
Το βυζαντινό αυτό έθιμο παρέλαβαν και τηρούσαν με ευλάβεια και οι Τσάροι της Ρωσίας τους οποίους ακολουθούσε ο κλήρος ξεκινώντας από το Κρεμλίνο και καταλήγοντας στο Μητροπολιτικό Ναό.
Στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα αντ΄ αυτών διατηρείται μόνο η διανομή των βαγιών από τους ιερουργούς των εκκλησιών.
Κατά το Μεσαίωνα στη Δυτική Εκκλησία υπήρξε ένα περίεργο έθιμο όπου μέσα στην εκκλησία περιαγόταν όνος επί του οποίου φερόταν ομοίωμα του Χριστού.
Η Νηστεία της ημέρας – Γιατί τρώμε ψάρι
Αναφορικά με τη νηστεία της ημέρας αυτής, υπάρχει μια διαφοροποίηση στο ζήτημα του αν πρέπει να καταλύεται ψάρι ή όχι. Η γνώμη του Θεόδωρου του Στουδίτη είναι ότι την Κυριακή των Βαΐων «τρώγεται ψάρι», επειδή θεωρείται Δεσποτική εορτή.
Για τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη μόνο μία ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής τρώγεται ψάρι δηλαδή, την ημέρα του Ευαγγελισμού. Είναι χαρακτηριστική η θέση των Aποστολικών εντολών όταν λένε:, «Μετά από αυτές (δηλαδή τις εορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων), να τηρείτε τη νηστεία της Τεσσαρακοστής, η οποία περιλαμβάνει ανάμνηση της ζωής του Κυρίου και της νομοθεσίας. Να κρατιέται αυτή η νηστεία πριν από το Πάσχα, αρχίζοντας από τη Δευτέρα και συμπληρούμενη την Παρασκευή.
Μετά από αυτές αφού σταματήσετε τη νηστεία, να αρχίζετε την Αγία εβδομάδα του Πάσχα, νηστεύοντες κατ΄αυτήν όλοι με φόβο…» Είναι ενδεικτικοί οι όροι ΄΄αφού σταματήσετε τη νηστεία΄΄ και ΄΄να αρχίζετε΄΄, οι οποίοι δείχνουν ότι μια νηστεία τελειώνει και μία άλλη αρχίζει. Αυτή που τελειώνει είναι η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής και αυτή που αρχίζει είναι η νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας. άρα η εορτή αυτή βρίσκεται ανεξάρτητα ανάμεσα σε δύο νηστείες. Η θέση της λοιπόν δίνει το δικαίωμα στους πιστούς να καταναλώνουν την ημέρα αυτή ψάρι και σε κάποιες περιοχές ακόμη και αυγό.
Η Κυριακή των Βαΐων στην πραγματικότητα δεν συναριθμείται στη Μεγάλη Εβδομάδα, δεδομένου ότι κατά τον Χριστιανισμό πρώτη ημέρα της Εβδομάδας είναι η Δευτέρα. Καθιερώθηκε όμως να συναριθμείται λατρευτικά, από το γεγονός ότι στις ορθόδοξες εκκλησίες, κατά τον εσπερινό της Κυριακής αυτής, τελείται η ακολουθία του Νυμφίου, αν και ανάγεται στον όρθρο της Μεγάλης Δευτέρας.
Laografika.gr
Η Κυριακή των Βαΐων στην πραγματικότητα δεν συναριθμείται στη Μεγάλη Εβδομάδα, δεδομένου ότι κατά τον Χριστιανισμό πρώτη ημέρα της Εβδομάδας είναι η Δευτέρα. Καθιερώθηκε όμως να συναριθμείται λατρευτικά, από το γεγονός ότι στις ορθόδοξες εκκλησίες, κατά τον εσπερινό της Κυριακής αυτής, τελείται η ακολουθία του Νυμφίου, αν και ανάγεται στον όρθρο της Μεγάλης Δευτέρας.
Laografika.gr
Σχόλια