Επτά «μαύρα» χρόνια με χιλιάδες βασανισμένους, φυλακισμένους και νεκρούς - Μπορεί να έχουν περάσει 56 χρόνια από τη Χούντα, ωστόσο επίσημη καταγραφή για τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους δεν υπάρχει
Ελένη Ζώη-Τήλα
Περίβολος του Πολυτεχνείου το πρωί της 17ης Νοεμβρίου 1973 | APΑποφράδα μέρα για τη χώρα στην οποία γεννήθηκε η Δημοκρατία, ήταν σαν σήμερα το 1967, καθώς τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου ομάδα στρατιωτικών με επικεφαλής τον ταξίαρχο Στυλιανό Παττακό και τους συνταγματάρχες Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο κατέλυσε το δημοκρατικό πολίτευμα στην Ελλάδα και επέβαλλε μία στυγνή δικτατορία που διήρκεσε επτά χρόνια.
Επτά μαύρα χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων χιλιάδες άνθρωποι βασανίστηκαν, εκδιώχθηκαν, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν και πολλοί πέθαναν. Μπορεί να έχουν περάσει 56 χρόνια από τότε, ωστόσο επίσημη καταγραφή για τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους δεν υπάρχει. Και αυτό διότι δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για όσους αρρώστησαν και πέθαναν λόγω των βασανιστηρίων μετά το τέλος της καταραμένης για την ελληνική ιστορία επταετίας.
Το σύντομο χρονικό των γεγονότων τα επτά χρόνια στα οποία η «πόρτα» της μετεμφυλιοπολεμικής «κουτσής» δημοκρατίας (υπήρχαν πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων) έκλεισε βίαια με αποτέλεσμα η χώρα να βυθιστεί στο σκοτάδι:10
Από αριστερά: Στυλιανός Παττακός, Νικόλαος Μακαρέζος, Γεώργιος Παπαδόπουλος
Οι τρεις συναντήθηκαν στο αρχηγείο τεθωρακισμένων στου Γουδή την Πέμπτη 20 Απριλίου 1967. Παπαδόπουλος και Παττακός διαφωνούσαν για τη μέρα που θα κατέλυαν το δημοκρατικό πολίτευμα με τον πρώτο να ζητά καθυστέρηση μίας ημέρας. Εν τέλει ο Παττακός ανακοίνωσε πως θα το έκανε μόνος του, είτε τον ακολουθούσαν είτε όχι.
9
Τανκς στους δρόμους
Αρχικά τα τμήματα καταδρομέων από τη 1:00 έως τη 1:30 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου κατέλαβαν όλα τα τηλεπικοινωνιακά κέντρα προκειμένου να μην δοθεί σήμα συναγερμού. Αργότερα ξύπνησαν τους στρατιώτες και τους διάβασαν τη δήθεν υπογεγραμμένη από το βασιλιά διαταγή για ανάπτυξη τους στους δρόμους, η οποία είχε συνταχθεί από τον Παπαδόπουλο.
Στη συνέχεια, ο Παπαδόπουλος έστειλε το κωδικό σήμα για την ενεργοποίηση του Σχεδίου Προμηθεύς, (σχέδιο έκτακτης ανάγκης του ΝΑΤΟ). Το συγκεκριμένο σχέδιο προορίζονταν για την αναγκαστική ανάληψη εξουσίας από τον στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση κομμουνιστικής εξέγερσης, σε περίπτωση που εισέβαλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του σοβιετικού στρατού. Βασικό στοιχείο του σχεδίου ήταν ότι έθετε όλες τις στρατιωτικές μονάδες υπό την άμεση ηγεσία του υπουργού Άμυνας ή του αρχηγού ΓΕΣ, στρατηγού Σπαντιδάκη ή του βασιλιά, απαγορεύοντας ρητά την υπακοή τους σε οποιαδήποτε άλλη διαταγή.
8
Η χώρα στο «γύψο»
Αργά το απόγευμα της 21ης Απριλίου 1967, ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Κωνσταντίνος Κόλλιας, ορκίστηκε πρωθυπουργός της κυβέρνησης των συνταγματαρχών. Η Ελλάδα μπήκε στο «γύψο», κατά την έκφραση του Παπαδόπουλου, για 7 χρόνια, 3 μήνες και 3 μέρες.
7
Ένα... πουλί βρισκόταν παντού
Το πολιτιστικό έγκλημα της χούντας που συντελέστηκε σε αρχαία μνημεία, στο δημοτικό τραγούδι, την αρχιτεκτονική εκείνης της εποχής ολοκληρώθηκε με το πουλί που βρισκόταν παντού, από νομίσματα και σπιρτόκουτα μέχρι στις τηλεοράσεις, τα αεροδρόμια και τα σχολεία. Οι δικτάτορες ήθελαν και τα αποκλειστικά δικά τους τραγούδια και γι’ αυτό από το φθινόπωρο του 1968 είχαν προκηρύξει διαγωνισμό για τη συγγραφή και τη σύνθεση του ύμνου της 21ης Απριλίου.
Οι προτάσεις πολλές και το τελικό αποτέλεσμα το οποίο όφειλαν όλοι οι μαθητές να ψάλλουν ήταν το εξής:
«Μέσα στ’ Απρίλη τη γιορτή, το μέλλον χτίζει η νιότη αγκαλιασμένη, δυνατή, μ’ εργάτη, αγρότη, φοιτητή και πρώτο το στρατιώτη. (δις)
Τραγούδι αγάπης αντηχεί, γελούν όλα τα χείλη και σμίγουν μέσα στην ψυχή, του Εικοσιένα η εποχή κι η Εικοσιμιά τ’ Απρίλη. (δις)
Μεσ’ τις καρδιές μπαίνει ζεστή του Απριλίου η λιακάδα κι έχουν στα στήθια τους κλεισθεί θρησκεία, οικογένεια και πάνω απ’ όλα Ελλάδα. (δις)»
6
ΕΑΤ-ΕΣΑ: «Φίλος ή σακάτης βγαίνει όποιος έρχεται εδώ μέσα»
Νωρίς το πρωί της 21ης Απριλίου ξεκίνησαν οι συλλήψεις. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως πολιτικά και συνδικαλιστικά στελέχη που άνηκαν στην αριστερά φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και πολλοί πέθαναν κατά τη διάρκεια της χούντας.
Το ΕΑΤ-ΕΣΑ ήταν το κύριο σώμα υποτιθέμενης ασφαλείας της χούντας ενώ επικεφαλής του ήταν ο Δημήτρης Ιωαννίδης. Έφτασε να έχει στους κόλπους 20.000 άτομα και να γίνει μια πανίσχυρη παραστρατιωτική οργάνωση. Η βάση του ΕΑΤ-ΕΣΑ ήταν στο δυτικό τμήμα του σημερινού Πάρκου Ελευθερίας επί της Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας.
Ο Σπύρος Μουστακλής έμεινε ανάπηρος μετά τα βασανιστήρια | EurokinissiΜε μότο «φίλος ή σακάτης βγαίνει όποιος έρχεται εδώ μέσα» το ΕΑΤ-ΕΣΑ συλλάμβανε και βασάνιζε χιλιάδες ανθρώπους σε όλη τη χώρα. Οι αρχιβασανιστές της χούντας ήταν οι:Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος
Ευάγγελος Μάλλιος
Πέτρος Μπάμπαλης
Μιχαήλ Πέτρου
Νικόλαος Χατζηζήσης
Ο Αλέξανδρος Παναγούλης ήταν ένα παράδειγμα των βασανιστηρίων του ΕΑΤ-ΕΣΑ, ενώ χαρακτηριστική για τη βιαιότητα που επιδείκνυαν ήταν η περίπτωση του Σπύρου Μουστακλή, αξιωματικού του ελληνικού στρατού με αντιδικτατορική δράση, ο οποίος συνεπεία των βασανιστηρίων έμεινε επί δύο χρόνια παράλυτος και δεν κατάφερε ποτέ να ξαναμιλήσει.
Eurokinissi
5
Βασανιστήρια στη Γυάρο και τη Μακρόνησο
Χιλιάδες αντικαθεστωτικοί καθημερινά βρίσκονταν αντιμέτωποι με σωματική και ψυχική βία από τους βασανιστές της χούντας με σκοπό την «αναμόρφωσή» τους.
Μερικά από τα πιο συνήθη βασανιστήρια σε Γυάρο και Μακρόνησο:Φάλαγγα: Συνεχή χτυπήματα με λοστούς στα πέλματα των ποδιών
Αεροπλανάκι: Κρατούμενος στέκεται στο ένα πόδι με έκταση των χεριών
Πελαργός: Κρατούμενος στέκεται στο ένα πόδι
καιΤους έβαζαν σ’ ένα τσουβάλι με μια γάτα μέσα, έκλειναν το τσουβάλι και τους έριχναν στη θάλασσα
Πετούσαν κρατούμενους με τα ρούχα τους στη θάλασσα και δεν τους άφηναν να ανέβουν στην επιφάνεια
Τους κρεμούσαν από στύλους με χέρια δεμένα πισθάγκωνα ενώ οι άκρες των ποδιών ακουμπούσαν στο έδαφος
Μεταφορά πετρών από τη μία άκρη του στρατοπέδου στην άλλη
Συνεχείς ξυλοδαρμοί
Περίχυναν κρατούμενους με βρώμικα νερά
Ξεγύμνωναν κρατούμενους
Τους έδεναν με αγκαθωτό σύρμα
Οι κρατούμενοι στη Γυάρο έμεναν σε κουρελιασμένες σκηνές δίπλα στη θάλασσα. Οποιος αρνούνταν να πάει στο συσσίτιο, ακόμα και αν ήταν ετοιμοθάνατος, σερνόταν έξω, τον έδερναν αλύπητα και τον έσερναν στην ουρά να περιμένει για να φάει φασόλια, κουκιά και ρέγγες. Σε μία σκηνή 4x4 διέμεναν 16 με 18 άνθρωποι. Κάθε πρωί ξυπνούσαν πριν την ανατολή του ηλίου και περίμεναν ώρες για να πάνε στο μπάνιο μιας και συνολικά υπήρχαν για όλους 16 τουαλέτες. Αργότερα δημιουργήθηκαν κτήρια διότι στο νησί θα εγκαθίσταντο στρατιωτική φρουρά. Στη Γυάρο ήταν κρατούμενος και ο ποιητής, Γιάννης Ρίτσος.
4
Κιτς, τσάμικο και λογοκρισία
Ανθρωποι περιορισμένης κουλτούρας, ημιμαθείς που προσπαθούσαν να κάνουν τους πολύπλοκους και πνευματώδεις: Αυτοί ήταν οι χουντικοί που στις ομιλίες τους έλεγαν ασυναρτησίες, ξεχνώντας βασικούς κανόνες του συντακτικού και της γραμματικής. Κάθε Πάσχα ο Παπαδόπουλος τσούγκριζε αυγά και μάλιστα χόρευε με τους τσολιάδες τσάμικο, κάνοντας και τις κατάλληλες φιγούρες για να μην του φύγουν τα μαύρα γυαλιά που φορούσε.
Στο Καλλιμάρμαρο οι εορτασμοί σε εκδηλώσεις - πανηγύρια όπως η «Πολεμική Αρετή των Ελλήνων» ξεκινούσαν με κανονιοβολισμούς και περιελάμβαναν τουλάχιστον τρία μέρη:Ομιλία ενός τουλάχιστον από τους συνταγματάρχες
παρέλαση με άρματα
φαγοπότι
Η Χούντα επέβαλλε λογοκρισία στη μουσική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, αλλά και στα πανεπιστήμια:Πάνω από 800 βιβλία αποσύρθηκαν
Απαγορεύονταν έργα στο Εθνικό Θέατρο
Κάθε άρθρο εφημερίδας και κάθε έργο τέχνης έπρεπε να πάρει έγκριση από το υπουργείο Τύπου της οδού Ζαλοκώστα.
3
Το... ευγενές χουντικό σπορ των εγκαινίων
Η εικόνα του Στυλιανού Παττακού να εγκαινιάζει έργα ανά την επικράτεια ήταν μία από τις χαρακτηριστικότερες στα χρόνια της χούντας. Τα συγκεκριμένα στιγμιότυπα επί πολλά χρόνια τροφοδότησαν την μυθολογία περί χούντας που έφτιαξε δρόμους.
2
Προδοσία της Κύπρου
Τον Νοέμβριο 1973 ο Δημήτρης Ιωαννίδης ηγήθηκε δικού του νέου πραξικοπήματος ανατρέποντας τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και αναλαμβάνοντας ο ίδιος αφανώς τη διακυβέρνηση της χώρας. Τον Ιούλιο του 1974 ο Δημήτρης Ιωαννίδης, διοικητής της ΕΑΤ-ΕΣΑ κατά τη διάρκεια της χούντας, προκαλεί την τουρκική εισβολή με το πραξικόπημα κατά του ηγέτη της Κύπρου Μακάριου. Ο Ιωαννίδης καθησύχαζε τους Κυπρίους πως δεν τίθεται θέμα εισβολής στο νησί.
*Στη φωτογραφία ο Δημήτρης Ιωαννίδης κατά τη διάρκεια της δίκης των πραξικοπηματιών
1
Εξέγερση του Πολυτεχνείου
Στις 14 Νοεμβρίου 1973 φοιτητές κατέλαβαν το Πολυτεχνείο και ξεκίνησαν διαδηλώσεις εναντίον του βάναυσου στρατιωτικού καθεστώτος. Οι φοιτητές που αυτοαποκαλούνταν «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», οχυρώθηκαν μέσα στο κτήριο της σχολής επί της οδού Πατησίων και ξεκίνησαν τη λειτουργία του ανεξάρτητου ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου.
Οι διαδηλώσεις, τα συλλαλητήρια και οι εκδηλώσεις ενάντια στο καθεστώς της Χούντας αυξήθηκαν. Στις 3 π.μ. της 17ης Νοεμβρίου, και ενώ οι διαπραγματεύσεις για ασφαλή αποχώρηση των φοιτητών από το χώρο του Πολυτεχνείου βρίσκονταν σε εξέλιξη, αποφασίστηκε από την μεταβατική κυβέρνηση η επέμβαση του στρατού και ένα από τα τρία άρματα που είχαν παραταχθεί έξω από τη σχολή, γκρέμισε την κεντρική πύλη. Κατά την είσοδο του άρματος συνθλίβονται φοιτητές που βρίσκονται πίσω από την πύλη. Στη συνέχεια εισέβαλαν στρατιώτες και απομάκρυναν τους φοιτητές οι οποίοι δέχτηκαν επίθεση από αστυνομικούς που βρίσκονταν έξω από το Πολυτεχνείο. Ελεύθεροι σκοπευτές της αστυνομίας άνοιξαν πυρ από γειτονικές ταράτσες, ενώ άνδρες της ΚΥΠ καταδίωξαν τους εξεγερθέντες.
Το τανκ ετοιμάζεται να κατευθυνθεί στην πύλη του Πολυτεχνείου το βράδυ της 16ης Νοεμβρίου 1973 | AP
Η πρώτη επίσημη καταγραφή των νεκρών έγινε τον Οκτώβριο του 1974 από τον εισαγγελέα Δημήτρη Τσεβά, εντόπισε 18 επίσημους ή πλήρως βεβαιωθέντες νεκρούς και 16 άγνωστους «βασίμως προκύπτοντες». Ένα χρόνο αργότερα ο αντιεισαγγελέας εφετών Ιωάννης Ζαγκίνης έκανε λόγο για 23 νεκρούς, ενώ κατά τη διάρκεια της δίκης που ακολούθησε προστέθηκε ακόμη ένας. Οι πρώτες (δημοσιογραφικές) προσπάθειες για την καταγραφή των γεγονότων μιλούσαν για 59 νεκρούς ή και 79 θύματα, με βάση τον κατάλογο Γεωργούλα. Σύμφωνα με έρευνα του διευθυντή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Λεωνίδα Καλλιβρετάκη το 2003, ο αριθμός των επωνύμων νεκρών ανέρχεται σε 24, ενώ αυτός των νεκρών αγνώστων στοιχείων σε 16.
reader,gr
Φωτογραφία από MART PRODUCTION
.jpg)
Φωτογραφία: INTIME NEWS
